Al is de leugen nog zo snel…
De waarheid achterhaalt hem wel. Maar hoe?
Wat zijn wij mensen toch een vreemde diersoort! Dat zit hem niet in de verschillende kleuren van ons velletje. Maar wel in de voor eenieder gelijk gekleurde grijs-witte vulling van onze schedel. We zijn namelijk als mens uitgerust met een drie-enig brein. Dat is iets waar andere diersoorten van zouden smullen, zowel letterlijk als figuurlijk.
Ratio wordt in verband gebracht met menselijk denken en wel op een rustige, doordachte manier. Het effect van een denkproces. Maar onze ‘little grey cells’ gebruiken we niet altijd naar behoren. Want dwars door die ratio heen lopen belangen, groot en klein. Met name de belangen van ons zelf – eigenbelang – prevaleert doorgaans boven dat van anderen. En dat gaat vervolgens weer ten koste van een zuivere ratio.
De politiek laat dagelijks zien hoe eigenbelangen de beoogde en geventileerde groepsbelangen doorkruisen. We kiezen doorgaans een partij omdat de belangen van die club ons aanspreken. Mogen kiezen is bovendien een democratisch proces. Dus dat lijkt eerlijk, maar is het beslist niet. Want elke partij wordt ‘bemenst’, en dat is waar het mis gaat. Want vrijwel ieder individu laat, als het er echt op aan komt, het groepsbelang varen of zinken, door angst of stress gedreven. Een narcist, psychopaat of sociopaat doet dat van nature al, ook zonder angst. Schromeloos ‘over lijken gaan’, gewoon omdat het nou eenmaal ‘in hem of haar zit’.
Als waarheidsvinder van beroep, interesseert menselijk gedrag mij mateloos. En door mij verder te bekwamen, daar waar het gaat om het onderscheiden van leugens tussen waarheden, wordt het telkens interessanter om naar de medemens te kijken. Waarheid is namelijk geen vast gegeven. Eenieder kent namelijk zijn eigen waarheid, bezien vanuit zijn eigen perspectief.
Stel je voor: Je neemt een pot witkalk en schrijft op de stoep voor het huis van je buurman een groot cijfer 6. Na deze kliederpartij sta je zelf onder die 6 en ziet ook duidelijk een 6. Je buurman komt vanaf de andere kant aanwandelen en roept: ‘Waarom kalk jij een 9 op mijn stoep?’ Jij roept: ‘Nee joh, het is een 6, jullie huisnummer. Dat is om de postbode te helpen, want die gooit steeds jouw post in mijn brievenbus!’ Maar vanuit de buurman zijn perspectief is een 9 het cijfer dat hij ziet. Jullie hebben beiden gelijk, bezien vanuit de positie waar jullie ten opzichte van dit cijfer staan. En zo is het ook met waarheid.
Waarheid kent dus vele gezichten. Leugens ook. De politiek is erdoor gedreven. Wat mij deze maand weer opviel, is de polderpsychologie die wij in Nederland zo graag hanteren. We nemen een grove integriteitschending als discriminatie. We koppelen dat aan een bijzonder droevig incident in Amerika dat stevig aan die ongelijkheid raakt. We nemen een groep demonstranten. Die lijkt te bestaan uit mensen die tegen dit type onrecht zijn. Maar ook die groep bestaat uit individuen die vooral gedreven zijn door eigenbelangen. De één is gedreven door verdriet. De ander door gezien of gehoord willen worden. Weer een ander doet mee voor de gezelligheid.
Nog een ander om eens lekker herrie te gaan schoppen. En nog weer anderen om de boel te saboteren en te plunderen. Al deze individuen hebben dus hun eigen drijfveren. Eenieder heeft bovendien een eigen verstand, dat bij de één meer is ontwikkeld dan bij de ander. Onder andere door leeftijd en ervaringen.
Op basis van die verschillende ‘verstanden’ weet de één wat ECHTE discriminatie is. En verwart de ander George Floyd met een historisch en fictief figuurtje die we allemaal wel kennen. Dat figuurtje vergezelt de goedheiligman al vele jaren op gladde, koude daken. Die ene dag per jaar mag hij de schoorstenen vrij maken, zodat cadeautjes er makkelijk doorheen kunnen. Regelmatig komt hij daarbij de resten van een kraaiennest tegen en die takken gebruikt hij dan om de spinnenwebben weg te poetsen. Het is een vies maar dankbaar werkje, waar je helaas wel pikzwart van wordt door de roetresten, niet te verwarren met Roots-resten. En zo voorziet hij kindertjes, ongeacht kleur, ras, geaardheid en gezondheid, van een pakje. Tenminste… als je lief bent geweest voor anderen! Eigenlijk is dat dus een heel mooie levensles voor onze kleintjes, aangezien wij mensen de eerste 7 jaren van ons leven juist die dingen leren, die ons de rest van ons leven verder vormen.
Terug naar de Dam. Was het wel zo verstandig om massaal uit te rukken naar dat plein in hartje Amsterdam? Terwijl er nog geen medicijn voorhanden is die de pandemie genaamd Corona kan stoppen? En sommigen nog dagelijks staan te klappen voor al die mensen die zich ‘het schompes’ hebben gewerkt om besmette mensen te redden? Door de winkels te bevoorraden. En alle anderen die ons landje en de wereld daaromheen overeind proberen te houden in dit geweld? Dat is één ding dat ik mij afvroeg toen ik een grijnzende Halsema, zoals gebruikelijk met de kaken stevig op elkaar, tussen de menigte aldaar zag keuvelen met een dame in uniform. Dat die grijns zichtbaar was kwam door het gebrek aan een mondkapje… Over voorbeeldgedrag en leiderschap gesproken…
Het andere dat mij niet alleen boeit, maar ook van woede deed blozen, is het gedrag van de toezichthouders in deze specifieke kwestie. Kennelijk staat in het opleidingsboekje voor Burgemeesters, Wethouders en Raad, dat zij zich vooral moeten bedienen van nederigheid en excuses, wanneer het probleem te groot is geworden om onder het kleed te vegen en stilletjes af te kunnen handelen in duistere achterkamertjes.
Een klein uitstapje naar een andere burgemeester, elders in de lage landen. Niet lang geleden was ik getuige van de behandeling in de Raad van onderzoeksresultaten in een integriteitskwestie. Toen één der Raadsleden enkele prangende vragen durfde te stellen over het onderzoek, waarbij de feitelijke antwoorden de burgervader zeker de kop zouden kosten, werd de voor eenieder te volgen ‘livestream’ acuut op ‘pauze’ gezet. Het duurde een half uurtje voor het wit weggetrokken raadslid zich hijgend terug hees in zijn zetel. Woedende blikken op hem gericht, fel priemend vanuit de schedels van de vooraf druk bespeelde toezichthouders. Stamelend en kortademig van het mondelinge geweld, dat hem buiten de camera’s zichtbaar was aangedaan, trok ook hij bevend zijn keutel in om de waarheid inzake de aangetoonde ambtelijke corruptie boven tafel te brengen. Het klatergoud gekleurde zwijgen haarfijn opgelegd, onder pijnlijk zichtbare groepsdruk. Droevig dat de inwoners van zo’n gemeente voor die feitelijk aangetoonde opeenstapeling van integriteitschendingen de rekening gepresenteerd gaan en blijven krijgen.
Want deze specifieke ambtelijke corruptie is al jarenlang tot het hoogste niveau bekend geweest en de burgervader als Capo di tutti capi keihard betrokken. Grappig dat zo’n onderzoek bij monde van diezelfde burgervader ooit begon met: ‘Als corruptie waar is, moet de onderste steen boven!’. Dat klink natuurlijk heel stoer en stevig, maar verhuld achteraf bezien de opvatting van deze sociopaat. Dat het ook ons als waarheidsvinders niet zou lukken de waarheid, die overigens gewoon op het kerkhof lag, naar boven te kunnen spitten… Jammer voor hem, want daar waar andere onderzoekers kennelijk eerder faalden, is het ons namelijk met grote inspanning en nachtenlang doorhakken in bergen bronmateriaal wel gelukt! Nu nog leiderschap met moed, die bij de feiten passende conclusies DURVEN te verbinden aan geconstateerde misstanden, dan zou ons landje werkelijk wondermooi zijn! Moed moet, als het gaat om daadwerkelijk leiderschap.
In de Damkwestie op 1 juni jongstleden, kon de livestream niet op pauze. In Minneapolis gelukkig ook niet, getuige de opnames die op 25 mei gemaakt zijn door omstanders. Het publiek kan in deze kwesties dus zelf zijn oordeel vormen over goed en kwaad, leugens en waarheid.
Terug in de tijd. Herinnert u zich nog Bill Clinton in de ninetees? Toen ‘Me-too’ nog geen gebezigde term was voor ‘konten-knijperij’ en aanverwante activiteiten. ‘I did not have sexual relations with that woman’, bleek niet geheel de waarheid. Die kwestie werd door Monica Lewinski gepresenteerd als een ‘sigaar uit Bill zijn eigen doos’, en zorgde er uiteindelijk voor dat hij zich spreekwoordelijk in het stof moest wentelen en publiekelijk zijn excuses voor zijn eerdere leugens moest maken. Daarmee won hij sympathie en had de affaire geen juridische gevolgen en was ook geen grond voor afzetting. Velen volgden daarna dat ‘bite the dust-truckje’.
Ook Femke Halsema. Opmerkelijk dat op haar ‘bijltjesdag’ (de dag dat de Raad zich over haar lot mocht uitspreken, na haar pogingen tot leugen-verschoning, onder meer zichtbaar in de ge-WOB-te apps) ergens in – niet toevalligerwijs – de Bijmer, een nog grotere betoging dan eerder op de Dam MOCHT plaatsvinden. Dit mocht omdat het actiecomité de tijd had genomen om 18.000 stippen op het grasveld te spuiten, strikt 1,5 meter tussen iedere ‘dot’, als virtuele muur tegen mogelijk rondzwevende corona-bugs. Halsema zou die vergadering wel verlaten, als de betoging daartoe aanleiding zou geven, zo werd vooraf aangekondigd. Een prachtige escape mogelijkheid à la Houdini, als het vuur onder haar voetjes te heet zou worden in de ring. Als tijdens een heuse bokswedstrijd zou zij dan opgepept en gesouffleerd kunnen worden, om tijdig ‘het enige juiste’ te kunnen zeggen als haar dit niet van nature zelf zou lukken. Tja, wat er niet in zit moet elders worden gehaald. En aangezien de Amsterdamse politiek nu handig was mede-gecompromitteerd, als gevolg van de ‘getolereerde’ betoging in de Bijlmer, was het toch een stuk lastiger om er als Raadslid/toezichthouder stevig ‘in te gaan’. Een enkeling durfde nog te benoemen dat het toch eigenlijk een grote schande is om gezondheid ondergeschikt te maken aan een goedbedoelde betoging. Maar dat was het wel zo’n beetje.
Op het moment suprême klonk vanachter de permanent van onderhuidse woede samengeknepen kaken: ‘Ik betreur dat het heeft kunnen gebeuren’. Met zo’n zin raak je nog niet eens in de buurt van stof om je in te wentelen. Laat staan dat het je oprecht spijt dat je hebt gefaald, gelogen en bovendien aanhoudend hebt geprobeerd die schuld in andermans sloffen te schuiven.
Goed mogelijk dat die permanente ‘kaakspanning’ reeds in de eerste 7 levensjaren van kleine Femke is ontstaan, mede als gevolg van niet lief zijn voor anderen en daardoor nimmer een gewenst cadeautje krijgen van de lieve Sint en zijn vuile vriendje. Overigens bedient zij zich wel graag van ‘de zwarte Piet uitdelen’, ja, dat dan weer wel…
Kennelijk vergeven wij als poldermensen liever ‘een toegegeven foutje’ of een ongemeend excuus, dan dat wij rigoureuze maatregelen treffen, die tot disharmonie zouden kunnen leiden. Ik troost mij bij de gedachte dat leugens kortere beentjes hebben dan de waarheid. Ooit worden ze ingehaald. Dat sterkt mij als waarheidsvinder.
Auteur: Nicole J. den Hartigh EMIA RO CPI CGBL RPP CPE
Nicole den Hartigh heeft een reeks publicaties op haar naam staan en schrijft regelmatig blogs over onderwerpen die haar bezighouden. Zo schrijft ze als gastredacteur voor de website Nextens.
