Lexicon der lichaamstaal
‘Lexicon’ betekent: woordenboek of woordenschat. Die schat is persoonsafhankelijk, want niet iedereen heeft dezelfde ‘voorraad’ tot zijn of haar beschikking. Dat ligt bijvoorbeeld aan iemands interesse in taal en zijn competenties op dit vlak. Maar ook aan het geboorteland. Toen ik mijn boek – Frauditing 2.0 – vanuit het Engels terugvertaalde naar het Nederlands, bleek ik veel meer woorden nodig te hebben voor een correcte weergave van de inhoud. Engelsen blijken ‘korter van stof’.
Xavier, mijn ‘partner in crime solutions’, heeft enige tijd in Engeland gewoond en gewerkt. Hij studeert daar momenteel aan de Emotional Intelligence Academy (EIA), een initiatief van Dr Paul Ekman. Studenten leren daar om zich het lezen van micro-expressies meester te maken. Hij verraste mij na het lezen van dit artikel met de volgende wijsheden, als van een oude uil: ‘De vraag stelt zich of de Engelsen dan ook anders (be)leven dan wij Nederlanders. En hoe zit dat dan met andere talen? Of met onze vroege voorvaderen, die over een – in onze ogen – ‘arme taal’ beschikten. Namelijk slechts geluiden…. Door deze vragen te stellen tekent zich een patroon af dat terugvoert naar gedrag. Wist je trouwens dat onze gedachten helemaal geen tekst hebben? En dat wij als mensen, in onze communicatie, vooral op woorden en gedrag van anderen reageren? Niet zelden leidt dat tot miscommunicatie.’
Dat laatste wist ik gelukkig al, want in mijn vak als waarheidsvinder zoek ik altijd naar intenties (of motieven) die onder menselijk gedrag schuilgaan. De onderzoekers van denhartigh & partners ‘jagen’ op redenen van wetenschap die verband houden met ‘de puzzel’ die in elke onderzoeksvraag besloten ligt. En dat leidt uiteindelijk tot een ‘feitenrapport’. Zichtbaar gedrag en woorden alleen zeggen immers weinig, als je de redenen daarvoor niet kent. Afgelopen jaren heb ik expliciete ‘mensenkennis’ opgedaan, die ik graag met je wil delen. Als je interesse hebt, bel of mail mij dan gerust. Ik vertel graag over die hobby.
Twee jaar na mijn geboorte in 1965, ontdekten de wetenschappers Mehrabian en Ferris dat communicatie voor ‘slechts’ 7 procent uit woorden bestaat. De overige 93 procent is lichaamstaal; de intonatie van iemands stem, zijn houding en gedrag. Hoe fijn zou het zijn, als je in een interview met een vermeende betrokkene bij integriteitschendingen zoals fraude, in staat bent om die 93 procent beter te leren verstaan in plaats van alleen de gebezigde woorden? Sinds 2018 houd ik mij daarom bezig met literatuur- en praktijkstudies op dit specifieke terrein: het profilen van gedrag.
Een van de leerpunten is dat er micro- en macro-expressies bestaan in houding en gedrag.
Dr Paul Ekman ontdekte in navolging van eerdere studies door Charles Darwin, dat er 7 universele micro-expressies bestaan. Zo laten bijvoorbeeld ‘woede’ en ‘verdriet’ zich wereldwijd eenduidig tonen op basis van specifieke spierspanningen in ons gelaat. Of, als je geïrriteerd bent tijdens een gesprek, kan het zijn dat je voet bijvoorbeeld driftig op en neer; een macro-expressie. Als dit soort ‘uitingen’ jou als gesprekspartner opvallen, leidt dit vaak tot ‘onderbuikgevoelens’. Niet zelden vertelt een HR-professional dat hij binnen 5 seconden al weet of een kandidaat wel of niet geschikt is voor een functie. Maar gevoel alleen is niet altijd de juiste raadgever. Beter is het om daarop in te spelen tijdens je gesprek, in de vorm van tijdig gestelde, passende vragen. Dat kan interessante informatie opleveren.
Rondom mijn geboortejaar ging de FBI in Amerika aan de slag met ‘criminal profiling’, het in kaart brengen van criminele gedragingen. De Netflix serie ‘Mindhunter’ laat die eerste stappen binnen het FBI-bedrijf zien: het ‘gevecht’ van enkele mannen en een vrouw, die toentertijd gedragswetenschappen reeds van belang achtten voor het kunnen doorgronden en ‘vangen’ van seriemoordenaars. Ze werden flink tegengewerkt door sceptici die als echte ‘sheriffs en cowboys’ liever met pistolen, omkoping en opknoping en niet zelden vanuit rassenhaat de dorpen en steden regeerden.
Andere documentaires, zoals ‘Making a murderer’, ‘The confession killer’, en ‘I am a killer’, laten zien dat gerechtelijke dwalingen en menselijk leed voorkomen hadden kunnen worden, als door justitie en politie gebruik was gemaakt van het ‘lezen en juist interpreteren van gedrag’, en het daarop anticiperen in de vorm van tijdig de juiste vragen stellen. Dit teneinde tot een juiste oordeelsvorming te kunnen komen. Voor mij waren dit wijze levenslessen om mij verder te willen bekwamen op dit specifieke terrein. Want je zult maar subject van een integriteitsonderzoek zijn. Dan heb je maar beter te maken met een waarheidsvinder dan met een zelf (ver)oordelende cowboy of een over het paartgetilde, narcistische sheriff
Een poosje geleden heb ik mijn theorie-examen gehaald in beter leren lezen van lichaamstaal. Gert Jan, mijn personal trainer, heeft mij vervolgens ‘on the job’ bijgeschaafd en aangescherpt. Dat gaat zeker bijdragen aan nog effectiever en efficiënter onderzoek. Ik weet weer wat meer over het herkennen van Pinoccio’s onder de mensen en dat niet alleen de neus een goede verklikker kan zijn van lekkende waarheid. Afgelopen week heb ik ook de praktijkexamens met succes afgerond. Volgende week de diploma-uitreiking, hoera! Ik weet zeker dat de universele gelaatsuitdrukking ‘blijdschap’ van de foto zal spatten! Hou het maar in de gaten 😁
Auteur: Nicole J. den Hartigh EMIA RO CPI CGBL RPP CPE
Nicole den Hartigh heeft een reeks publicaties op haar naam staan en schrijft regelmatig blogs over onderwerpen die haar bezighouden. Zo schrijft ze als gastredacteur voor de website Nextens.
