Over de schilder en z’n eigen huis…

Kent u ook van die mensen die een specifiek beroep uitoefenen, waar ze ook nog eens bijzonder goed in zijn? Zoals de schilder, die een Villa uit 1895 a la Kakelbont in oude glorie weet te herstellen voor zijn roodharige cliënte, Pipi Langkous? Alle houtrot keurig gerepareerd en strak afgelakt in mooie kleuren. Zodat die villa er zeker weer jaren tegenaan kan. Maar dat je dan schrikt als je de woning van die vakman zelf ziet? Kozijnen zo rot als een mispel, afgebladderde windveren en scheef hangende luiken? Zo zijn er vele voorbeelden van vakmensen die het zichzelf kennelijk niet gunnen om behandeld te worden als hun cliënten. Hier moest ik aan denken na een akkefietje die ik als waarheidsvinder en profiler recentelijk meemaakte in privésferen.

Naast voornoemde schilder zijn er ook befaamde tandartsen van wie hun eigen gebit of dat van hun kinderen wel een opknapbeurtje kan gebruiken. Iets waarvoor hij bij bekende Nederlanders zijn getrainde handen nauwelijks voor omdraait. Met gele en scheve tanden de stoel in en een paar uur later oogverblindend wit beplakt weer naar buiten, als een ster van wereldformaat. Of timmermannen, bij wie de keuken thuis volledig uit het lood is geslagen. Geen deur die nog normaal sluit. Zal een waarheidsvinder dan misschien ook niet in staat zijn om in de privésfeer en onder vrienden leugens van waarheden te onderscheiden? Het antwoord is helaas ‘ja’!

In mijn vak word ik bijna dagelijks geconfronteerd met mensen die wel of niet de waarheid spreken, daar waar het (vermeende) integriteitschendingen betreft. Ruim 17 jaar aan onderzoeken van mogelijke menselijke ondeugden gaat je niet altijd in de koude kleren zitten. Kernwoorden bij fraude zijn bedrog en misleiding. Een student concludeerde pas dat ik in extreme mate blootgesteld word aan foute en/of stoute mensen. Hij dacht daarom dat ik intussen zou zijn verworden tot een zwartkijkende doemdenker, die (katte)kwaad in medemensen feilloos herkent. Als een oude TV- detective die er eigenlijk al direct vanuit gaat dat degene die een melding van een integriteitschending aan de broek heeft dan ook wel de dader zal zijn. ‘Immers, waar rook is, daar is ook vuur’, zegt men in de volksmond. Of: ‘Waar twee kijven, twee schuld’.

Intussen weet ik na 55 roerige lentes dat rook ook door iets anders dan vuur kan ontstaan. Iets waar niet eens een lucifer of aansteker aan te pas komt. Ook weet ik dat waar ruzie of een handgemeen het resultaat is, daar best één schuld aan kan hebben. En ik weet bovendien dat ik als persoon niet zo in elkaar zit, zoals sommigen over het ogenschijnlijke ‘duistere karakter’ van een waarheidsvinder op voorhand kunnen denken. ‘Met boeven vang je boeven’ gaat immers ook niet altijd op.

Waarheidsvinding is puzzelen

Bij mij begint professioneel gezien een onderzoek altijd als een soort puzzel. ‘Iets’ dat binnen een organisatie is ontdekt of gemeld, is mogelijk wel, ten dele of geheel niet gebeurd. En met alle varianten die zich daar nog tussenin kunnen bevinden. Daar zijn altijd mensen bij betrokken geweest. En zo’n kwestie heeft zich dus in een sociale context afgespeeld. Dat is hetgeen wij vervolgens in kaart proberen te brengen, op basis van allerlei soorten informatie.

Soms blijkt na het puzzelen een melding gegrond, maar soms ook niet. Dat is het mooie van een oprechte waarheidsvinding door onderzoekers die niet behept zijn met daderschapsrecherche en tunnelvisies. Want dan kunnen de werkelijke feiten bedekt blijven en worden daardoor soms de verkeerde conclusies getrokken, met gevolgen van dien voor slachtoffers hiervan.

Praktijkvoorbeeld

Een poos geleden hadden twee dames melding gedaan van een ‘me-too’ kwestie bij hun interne meldingsloket. Hun leidinggevende had hen beiden tijdens zakelijke uitjes seksueel geïntimideerd, zo verklaarden ze los van elkaar en met betraande ogen en een snik in hun stem. Bij één van de twee was het bij aanstootgevende berichten en een vluchtige kuspoging gebleven. De ander zou na het laatste bedrijfsfeestje zelfs zijn verkracht. De manager in kwestie was een vlot babbelende en volgens meningen van zijn collega’s een knap ogende dertiger, die kennelijk wel van een drankje en een feestje hield. Als man en aangewezene in een dergelijke kwestie heb je het doorgaans best lastig om te bewijzen als het niet zo is gegaan als is verklaard door de vermeende slachtoffers. En helemaal als er meerdere dames zijn die over dit soort ongewenste omgangsvormen klagen. Lang verhaal kort: de manager in spe hield inderdaad van Wein, Weib und Getränke. Ook had hij beide dames meerdere malen en tijdens verschillende events getracht te verleiden. Vaak na een paar liter door de baas betaalde Bacardi-Cola. Maar uit ons onderzoek bleek tevens dat de dames zijn kwetsbaarheden en gedragingen heel goed kenden en hem vanuit rancune over een gemiste promotie en een geblokkeerde interne overstap, bewust in de val hadden gelokt. Reeds bij aanvang van het onderzoek zag ik niet alleen krokodillentranen, maar voorvoelde ik ook andere ‘nattigheid’ tijdens de gesprekken met beide ‘slachtoffers’. Er werd uitstekend geacteerd hoor, daar lag het niet aan. De verhalen sloten ook prachtig op elkaar aan. Maar het was allemaal net iets te ‘gelikt’. Ik miste iets van gevoel, zeg maar.

Gevoel en intuïtie

Dat missen van gevoel had ik al eens eerder meegemaakt in een onderzoek. Het ging toen om een meneer die ons bij aanvang vertelde over zijn functioneren in een bedrijf met heel veel geld. Het verhaal deed mij denken aan het geldpakhuis van de gierige oom van eendje Donald. Een deel van Dagobert Duck zijn voorraad was klaarblijkelijk verdwenen. En dat was – gezien de aan Mission Impossible grenzende beveiligingsmaatregelen – eigenlijk onmogelijk. Ook die meneer vertelde honderd uit. Maar ik miste toen ook het ‘gevoel’ achter zijn verkondigde waarheid. Het was meer een soort act die hij opvoerde. Zo van: ‘Kijk mij eens enorm betrokken zijn bij dit leed!’

Over mijn ‘gevoel’ vertelde ik mijn toenmalige leidinggevende en leermeester direct na het gesprek met deze meneer. ‘Het zou mij niet verbazen als onderzoek straks uitwijst dat hij hierin een belangrijke rol heeft gespeeld.’ Die reageerde daarop venijnig scherp en zei: ‘Hoezo denk je dat hij hier een rol in heeft gespeeld? Heb je al onderzoek gedaan dan? Ken je de feiten? Alleen de feiten tellen. Op voorgevoel alleen kun je niet bouwen! Dat staat je alleen maar in de weg.’

Ik heb toen een hele poos mijn ‘gevoel’ in onderzoeken genegeerd. Sec de feiten, dat moest het dus zijn in dit vak! Althans, volgens mijn toenmalige leermeester. Pas jaren later vernam ik dat de meneer die ik toen aan tafel had inderdaad een van de betrokkenen was geweest bij de kwestie.

Mijn oude leermeester werd overigens nog niet zo lang geleden als forensisch accountant tijdelijk geschorst. Dit omdat hij het volgens de tuchtrechter niet zo nauw had genomen met de wet, de feiten en met de integriteit. Hij had volgens procesbetrokkenen vooral ook de oren laten hangen naar de hem niet onbekende opdrachtgever. Onbegrijpelijk vond ik dat! Natuurlijk, hij is ook een mens en kan dus fouten maken. Maar in mijn herinnering was dit juist de man die als geen ander weet hoe het onderzoeken van personen uitgevoerd dient te worden, volgens de professionele regels van zorg. Hij doceert er zelfs over! Teleurgesteld dacht ik toen ik over zijn misstappen hoorde: ‘Kennelijk heeft hij geacteerd op basis van zijn ‘gevoel’ over wat klantgerichtheid ten tijde van aanhoudende omzetdruk voor de bestendigheid en positie van een feitenonderzoeker van formaat betekent.’

Karma is usually beautiful but can also be a mean bitch.

Later leerde ik dat gevoel niet de juiste benaming is voor de intuïtie die ik eigenlijk bedoelde. Dat laatste is namelijk gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Dus niet iets dat zomaar opkomt, zoals plotselinge stekels in je nek als een onbekend iemand je passeert in een metro. En waarbij je dan niet precies weet waarom dat dan gebeurt. Bij de een is intuïtie beter ontwikkeld dan bij de ander. Ik leerde ook dat intuïtie getriggerd kan worden door het signaleren van een afwijking ten opzichte van een verwachte norm, bezien vanuit een bepaalde sociale context.

Neem nou een mevrouw die opvallend veel foto’s maakt van beveiligingscamera’s en poortjes op een luchthaven. Je komt daar als reiziger doorgaans niet om te checken of vast te leggen hoe het met de beveiliging staat. Een dergelijke zichtbare interesse in veiligheidsmaatregelen op die specifieke locatie kan mogelijk duiden op de voorbereiding van een nog te plegen terroristische aanslag. Maar het kan ook zijn dat iemand interesse heeft in de architectuur van het gebouw en daarom al die foto’s maakt. Door hierover tijdig vragen te gaan stellen aan zo’n persoon en de beelden te verifiëren kun je het gevoel van dreiging dat je ervaart ontkrachten of bevestigen. Predictive profiling leert je hierover meer.

Waarheidsvinding in de privésfeer blijkt toch andere koek

Door steeds meer ervaringen op te doen en kennis te vergaren over mensen en hun gedragingen, in de context van waarheidsvinding en in een wereld van fraude, leugens en bedrog, ben ik steeds beter in staat gebleken mijn intuïtie tijdig aan te wenden en om te zetten in effectieve vragen, in plaats van mijn ‘voorgevoel’ weg te drukken. Althans, zakelijk gezien dan. Want ook ik als waarheidsvinder blijk mij te kunnen gedragen als de schilder waar dit verhaal mee begint…

Kennelijk kan ik voor mijn klanten prima de feitelijke waarheden destilleren uit een grote brei van allerlei informatie. Zoals uit verhalen die iemand vertelt, met daarin soms zeer menselijke leugens, halve en hele waarheden. Een goede vriend en collega van mij noemt mij wel eens een beetje plagend ‘naïef’. Dat woord klink niet heel erg positief, maar dat is het wel. In verbintenissen die ik aanga ben ik namelijk onbevooroordeeld. Verblind door enthousiasme kan ik een relatie met een medemens aangaan. Dat kan dan zijn aangewakkerd door iemand met humor, heerlijke zelfspot, kunstzinnige kwaliteiten, enzovoort. Dus ik begin een relatie – zakelijk of privé – doorgaans met 100% vertrouwen, totdat het tegendeel bewezen is. En dat is een erg fijne kwaliteit voor een waarheidsvinder gebleken. Telkens weer beginnen met een status quo.

Naïef en lief; ’t zal je kind maar wezen

In mijn leven heb ik mij in de privésfeer dus meerdere malen pijnlijk vergist. Vader zei vroeger al met enige regelmaat: ‘Kind, je bent TE lief! Je geeft alles weg. Kijk maar uit, anders komen er roofdieren op je pad.’ En die kwamen er zeker. Vermomd als een bourgondische rat, een grappige leeuwin, een gezellige eekhoorn of een ander dier uit mijn fraudefabels ®.

Ik ben dus – net als vele andere medemensen op deze middelbare leeftijd – belogen en bedrogen door liefdespartners, zakenrelaties en recentelijk nog door iemand die mij haar ‘beste vriendin’ noemde. Ik liet haar met alle plezier meedelen in de leuke dingen die op mijn levenspad kwamen. Want ik hou nou eenmaal van mijn mooie vak, van keihard werken en daarna glashard genieten. Liefst samen met een paar mensen die mij bijzonder lief zijn. Mijn toekomstige doodskleed heeft immers geen zakken. En als ik het financieel kan dragen en de andere vriend ff niet, dan betaal ik dat etentje of dat reisje toch? Sint Nic is niet voor niets een koosnaam die al heel lang aan mij kleeft. Ik ervaar delen van kennis, ervaringen of middelen als een deugd, een groot goed. Maar helaas zit niet iedereen zo in de wedstrijd.

Narcisten

Het was een opmerkelijke ontdekking dat ik in zakelijke onderzoeken iemand met narcistische persoonlijkheidsstoornissen vrij vlot weet te herkennen. Maar als zo iemand al jarenlang en in privésferen heel dichtbij je heeft gestaan en je dit gedrag dan opeens ‘ziet’, kan dit wonderlijk en onbegrijpelijk zijn. Van alles schoot er door mijn hoofd toen ik die puzzel eindelijk had gelegd. Had ik het eerder kunnen weten? Wist ik het eigenlijk wel? Of niet? Wilde ik het misschien niet weten? En waarom dan niet? Vanuit een vreemd verlangen naar oprechtheid in relatie tot vriendschap misschien? In de hoop het beste uit iemand naar boven te helpen halen? Vanuit een hang naar oprechte aandacht en wederzijdse vriendschap? Goed voorbeeld doet goed volgen, toch? Vaak is dat zo, maar helaas niet voor een narcist(e)…

Ik stofte vandaag wat boeken en artikelen af die over dit fenomeen gaan. Opgetekend door wetenschappers en andere deskundigen die zich hebben verdiept in boosaardig gedrag van medemensen, zoals bewezen seriemoordenaars en pathologische leugenaars.

Narcisten houden van hoog-sensitieven en stevige persoonlijkheden. Daar kunnen ze heerlijk op meeliften en zich achter verschuilen. Het gaat hierbij dus om – voor het ongetrainde of naïeve oog – verborgengedragingen.

Narcisten zijn vaak superieure ‘Gaslighters’. Dat zijn mensen die hun slachtoffers /tegenstanders mentaal proberen te ontredderen, door doelbewust twijfel te zaaien aan het eigen gezonde verstand. Hij of zij zal de werkelijkheid glashard ontkennen, of precies het tegendeel beweren van door hem of haar eerder gedane uitspraken.

Sommige narcisten hebben het zelfs tot president van Amerika geschopt, besef ik mij nu ik dit schrijf…

Op basis van voornoemde studies en onderzoeken zijn er lijstjes en checklists gemaakt. Daaraan kun je iemands gedragingen toetsen, bijvoorbeeld als je twijfels hebt. Enkele punten daaruit die ik op Internet tegenkwam wil ik graag met jullie delen.

Misschien helpt dit stuk jou of iemand anders om tijdig een stop te zetten achter een relatie met iemand die zich vriend of vriendin noemt, maar dat beslist niet is.

Waaraan herken je een narcist(e)?

1.      Iemand met 2 gezichten, die achter je rug om kwaad spreekt over vrienden en familie.

2.      Heeft de neiging om anderen de schuld te geven van eigen gebrek aan succes en mislukkingen.

3.      Acteert anders en public dan in de privésfeer.

4.      Onverantwoordelijk en onbetrouwbaar.

5.      Arrogant en acteert als superieur.

6.      Leeft in een fantasiewereld met daarin seksueel wangedrag (porno, flirten, affaires) en droomt van ongelimiteerd succes en roem.

7.      Is verslaafd aan fantasie georiënteerd gedrag.

8.      Liegt en verdraait feiten, verandert gebeurtenissen zodat ’t aansluit op hun eigen agenda.

9.      Gaat onverantwoord om met geld.

10.  Emotioneel afstandelijk en onbereikbaar, tenzij ze er iets mee willen bereiken.

11.  Een gebrek aan sympathie voor anderen, met name in relatie tot degene(n) die worden uitgebuit.

12.  Extreem controle zuchtig en niet in staat om zich te ontspannen.

13.  Provoceert regelmatig anderen en geeft hen de schuld van ruzies.

14.  Hebben moeite hun fouten toe te geven.

Een pijnlijk praktijkgevalletje

Kijkend naar het lijstje, dan scoort mijn inmiddels voormalige en door zichzelf uitgeroepen ‘bestie’ 14 uit 14. Dit gedrag vertoonde ze niet constant. Anders was het mij en anderen vast en zeker eerder opgevallen. Ik ‘ken’ haar dan al wel 40 jaar, maar eerder kwamen we elkaar sporadisch tegen op de verjaardag van een vriend van vroeger. En dat was dan kort en leuk en in het bijzijn van anderen. Maar eind 2014, toen ik na 15 jaar uit m’n eerdere relatie stapte, omdat mijn ex en ik langzaamaan uit elkaar waren gegroeid, nam die ‘vriendin’ van vroeger steeds vaker contact met mij op. Gewoon om wat te kletsen. Of om gezellig ergens wat te gaan eten of drinken. Zij vertelde honderd uit. Vrolijk en gezellig. Ik vond dat leuk, want ze had het kennelijk niet makkelijk gehad in de voorbijgegane jaren dat we elkaar nauwelijks zagen. Ze stond er – net als ik toen – ook alleen voor. Alleen zij heeft een zoon van inmiddels 25 lentes jong.

Zij had twee exen die ik in het verre verleden wel eens had gezien, maar niet echt persoonlijk ken. En zij was door die beide heren bedrogen. Was nog geld kwijtgeraakt ook. En de mannen waren kennelijk niet vies geweest van andere dames en van drank, wat zij steevast benoemde en waarbij zij en haar zoon naar haar eigen zeggen slachtoffers van waren geworden. Tijdens vakanties moest ze vroeger soms met haar kind vluchten voor fysiek geweld. En tot overmaat van ramp was ze door die laatste ex ook nog jarenlang gestalkt. Daarvan had ze uiteindelijk aangifte gedaan, vertelde ze. Ik vond het knap dat ze uit die relaties en met een kind was weg gestapt en zichzelf op de rails had gezet. Daar was ik zelf toen ook mee bezig: een nieuwe toekomst in werk en privé en gebaseerd op eigen keuzes die soms best moeilijk waren, zo in je eentje.

Een narcistische vrouw deinst nergens voor terug, manipuleert en misbruikt. Dat doet zij door in te spelen op iemands kwetsbaarheden.

Kwetsbaar, dat was ik op dat moment zeer zeker. Mijn moeder was ernstig ziek en naast een drukke baan, een tergend promotietraject en een boerderij met katten had ik daar – gelukkig samen met wat vrienden van de familie – de handen behoorlijk aan vol. Een narcist geeft je dan juist het gevoel dat zij wel te vertrouwen is, daar waar anderen je net in de kou hebben laten staan.

Naarmate ze mij beter leerde kennen deinsde ze er niet voor terug om mijn ‘zwakke’ plekken op te zoeken en om daar zelf vervolgens beter van te worden. Zo’n ‘weak spot’ is dus dat ik vrienden graag help als ze in problemen komen te zitten. Bijvoorbeeld door naar iemand te luisteren, tijd vrij te maken of door iets gezelligs te organiseren als zo iemand een verzetje wel kan gebruiken.

Een narcistische vrouw heeft dus verborgen kwaliteiten. Ze benadrukt ook graag de slechte kanten van anderen en dan met name die van haar exen, zo staat geschreven bij de 13 kenmerken van een typische narcistische vrouw door Vera Franssen. En ook dat klopt in mijn praktijkcasus. 

Intussen weet ik dat ‘bestie’ zelf de dader is van de ondeugden waarmee ze haar ex-geliefden, scharrels en zelfs de lovers van haar zoon heeft bestempeld. Niet zij waren ontrouw; dat was en is zijzelf. Niet zij stalkten haar, ook dat deed zij zelf. Die aangifte van stalking door haar ex was slechts een dreiging geweest aan zijn adres. De map met door haarzelf gemanipuleerde berichten heeft het formele aangiftebureau nooit bereikt door haar eigen toedoen. Niet de ‘dronkaards’ die zij daarvan betichtte grepen ‘zomaar’ naar de fles; daarin faciliteerde zij gretig om daarna de heren tot seks en/of fysiek geweld te proberen te verleiden. Gevaarlijke en onveilige seks inzetten als controlemiddel, daar lusten narcistische vrouwen namelijk wel pap van…

Dit jaar leerde ik van Xavier mijn vriend en zakenpartner dat er doorgaans 2 ‘standen’ op vrouwelijke narcisten zitten: Nice or Victim. Daartussen zit kennelijk NIETS. Die wijsheid had de Uil van zijn slimme vrouw vernomen.

Mensen met genoemde kenmerken zijn ook ware sterren in manipulatietechnieken. Ze weten als geen ander iemand in te palmen en hen langzamerhand als een roofdier te separeren van andere vrienden en familie. Ze geloven hun eigen leugens en fantasiewereld. En daarom kun je ze lastig op leugens betrappen.

Ik herinner mij achteraf dat het ook die zelfuitgeroepen ‘bestie’ was die het maar niks vond dat ik mij had bekwaamd in profiling technieken. Achteraf bezien was ze als de dood dat ik haar op haar leugens zou betrappen. Ze keek me soms doordringend, lang en zeer boosaardig aan, alsof ze bezig was met een wedstrijdje ‘Wie het eerst knippert is een loserrrr’. Ik lachte er altijd maar wat om. 

Ik leerde mijn nieuwe partner een paar jaar geleden kennen en ‘bestie’ kreeg – niet lang daarna – ook een vast vriendje. Die meneer trof ze op een verjaardag van familie droef ogend en duidelijk beschonken aan. Hij was volgens haar en na zo’n 20 vlot afgewerkte Dating-teleurstellingen ‘ECHT de vent voor haar’. Er was alleen één probleempje. Hij zat bij de 1e kennismaking nog in een – volgens haar dan he – te lang durend en ongelukkig samenzijn met een controlerende partner. En met twee kinderen van wie er één onhandelbaar was. Een manipulatief ‘grietje’ dat zichzelf verwondde en papa soms met zelfmoord dreigde. Hij moest dus wel eerst bij zijn toenmalige partner weggaan, anders begon ze er niet aan. Ze wist immers hoe het was om de tweede vrouw te zijn, zo predikte ze braaf. Dus hij kreeg enkele weken van haar de tijd om zijn toekomstplaatje voor zichzelf helder te krijgen. Twee weken daarvan was hij op vakantie met zijn gezin. In die tijd heeft ze nog eens goed gekeken hoe hij erbij zat qua woning en buurt en dat beviel haar wel. Dat ze hem al voor die twee weken in een duur hotel het bed in had gelokt en hem tijdens die familievakantie continue bestookte met lieftallige berichten, in plaats van hem volgens de gemaakte  afspraken met rust te laten, werd ons pas later bekend. Met de dolce vita geuren van Italië nog aan boord van zijn auto trok hij na die twee weken vakantie dolverliefd gelijk maar bij haar in. Zijn ex en kinderen in opperste verwarring achterlatend.

De ouder wordende pathologische leugenaar verzuipt uiteindelijk in non-waarheden

Mijn moeder stierf in 2017, ik trouwde met mijn geliefde en met ons vieren trokken we er regelmatig samen op uit. Zij ‘plaagde’ steeds vaker haar nieuwe partner. Ze vertelde ons dat hij ontrouw was en steeds werd verleid door zijn inmiddels ex-partner als hij één van zijn kinderen thuis ophaalde. Dat ontkende hij en ik geloofde hem. Wat volgde was een lange reeks van onophoudelijke en vaak subtiele manipulaties aan zijn adres. Aantrekken en afstoten. Zij bepaalde, zij controleerde ALLES (zijn telefoon, zijn laptop, tot het dashboardkastje aan toe) en zij separeerde. En na zo’n sessie lijmde ze dan de bijna gebroken relatie weer met seks of soep. Hij was er na 5 jaar nauwelijks nog tegen opgewassen en dook dagelijks rond 19.00 uur van ellende en vermoeidheid het bed in met zijn I-Pad.  

‘Bestie’ haar partner is dus vanaf den beginne al slachtoffer van haar manipulaties. En na de laatste voor ons zichtbare woede-uitbarsting, dit keer zeer luid en verbaal door hem tentoongespreid, in het bijzijn van anderen en bij ons thuis, was ik er even helemaal klaar mee. Zij vertelde echter later dat die uitbarsting met slaan gepaard was gegaan. Volgens haar had hij teveel gedronken en haar toen geslagen. Maar ik wist mij nog te herinneren dat hij die middag net bezig was met een 1e biertje toen zij perse naar huis moest na een veelvuldig appverkeer met haar zoon. Die behandelt ze al 25 jaar als een kleine jongen. ‘Hangen je kleertjes al klaar voor morgen? Is dat broekje niet te warm voor nu? Vergeet je de sleutels niet? Zuig je de auto nog even schoon voordat je op vakantie gaat lieverd? Vergeet je niet te scheren he?’ Een ziekelijke control-zucht jegens ‘haar mannen’, in ‘haar kasteel’, dag en nacht…

Ik wist ook nog dat juist haar partner degene was geweest die kwaad was geworden omdat ze stante pede weg wilde en hem ook nog eens had geslagen omdat hij niet meteen naar boven liep om haar tas te pakken. Ergens klopte er dus iets niet in haar verhaal. Bovendien had ze eerder al eens gelogen over dat hij haar zou hebben geslagen. We waren er toen namelijk onbedoeld getuige van geweest dat ze briesend buiten voor hem stond en riep: ‘Sla me dan, vuile profiteur!’ Dat deed hij niet. Hij liep toen wijselijk weg. En wij zagen dat in een flits gebeuren vanaf ons naastgelegen balkon. Zij belde toen vervolgens bij ons aan met krokodillentranen dat hij haar had geslagen. We wisten toen dat dit niet de waarheid was, maar ze bleef het volhouden. Ik was blij dat mijn geliefde en ik het beiden hadden gezien, je zou anders bijna gaan twijfelen aan je eigen waarnemingsvermogen. Herinnert u zich de term Gaslighting nog?

Liegen kost een mens meer moeite dan de waarheid spreken. En helemaal voor iemand die verschillende versies van leugens aan verschillende anderen vertelt. Het is dan wachten tot de aap uit de mouw komt en die bleek in dit geval een Gorilla groter dan King Kong.

Nieuw elastiek knapt vanzelf wanneer je er maar hard genoeg aan blijft trekken

Maar oud en verdroogd elastiek knapt al wat eerder, zeker als er spanning op komt. En zo is het ook met de psyché van ouder wordende narcisten. Bijvoorbeeld doordat er teveel leugens zijn verteld en de control wordt verloren. En zeker bij de vrouwelijke exemplaren die kunnen lijden aan hormonen-terreur, bijvoorbeeld door de overgang.

Enkele weken terug appte haar partner mij om een kop koffie te komen drinken bij ons thuis. En die zondag leek het weer even beter te boteren tussen de twee. Het begon die middag met een gezellig gebabbel over koetjes en kalfjes. Zij was druk geweest met de verhuizing van haar zoon en ze had hem geholpen met klussen in zijn nieuwe huis. Dat kon makkelijk, zo tussen de bedrijven door, want ze werkte toch vanuit huis en hij woont vlakbij.

Zoonlief zou na een relatie van bijna 2 jaar gaan samenwonen met zijn vriendin en had daartoe een appartementje gekocht. Moeders was vanaf het begin niet alleen zichtbaar maar ook hoorbaar niet gecharmeerd van zijn vriendin en ook al niet van haar voorgangster. Die meiden waren veel te min voor haar ‘prinsje’.

De lelijke opmerkingen en plagerijen aan die vriendin haar adres waren niet van de lucht. ‘Bestie’ zou er werkelijk blij om zijn als haar kind weer alleen zou zijn, zo liet ze zich wel eens op een onbewaakt moment ontvallen. Gezellig, samen met zijn leuke vrienden. En dan zonder die meid. Die was er volgens haar alleen maar op uit om zwanger van hem te worden. Zo kon dat kreng dan van haar lieve en hardwerkende zoon de komende jaren lekker profiteren.

Tijdens de verhuisweken ging zoonlief zijn relatie ‘plotseling’ naar de knoppen. En daarom wilde ‘Bestie’ hem als moeder heel graag helpen, zo was haar verhaal. Volgens haar was het meisje vreemdgegaan. Haar zoon zelf was ook geen heilige, die appte ook wel eens met een ander meisje, maar dat moest kunnen. Ze waren immers nog jong. Maar dat het meisje naar een ander was gegaan in deze situatie, met dat nieuwe huis en zo, was wel heel erg naar voor haar lieve ventje. Want de nieuwe lover zou een oude vriend van hem betreffen. En ook nog eens een hele gevaarlijke jongen, die afgelopen jaren in de bak had gezeten wegens financiële delicten. Dus dat was haar tranentrekkende verhaal aan ons adres over die oh zo vervelende situatie.

Als spoileralert kan ik nu achteraf alleen maar zeggen dat werkelijk alles waarvan ‘Bestie’ anderen beschimpt, in feite een spiegelbeeld is van haar eigen kwalijke gedragingen op basis van onderhuids weg gepropte duistere gedachten.

Opmerkelijk ook is dat zij regelmatig haar profielfoto van Whatsapp verwijdert. Afgelopen jaar zeiden wij dan wel eens grappend: ‘Oh, ‘Bestie’ heeft kennelijk weer gedonder met deze of gene. Ze is weer even onzichtbaar’.

Met de kennis van nu denk ik dat zij zichzelf op die momenten klaarblijkelijk niet meer onder ogen durft te komen. Op die momenten is zij namelijk de controle even kwijt. Dan vlucht ze om zich te herpakken en om een nieuwe strategie voor die situatie te bepalen: nice or victim. Maar ooit knapt het elastiekje dat ‘psyché’ heet.

Zij is – zo al schrijvende en van een afstandje bezien – werkelijk een prachtig studieobject, deze ‘Bestie’.

Tussen de koetjes en kalfjes door vroeg ze mij die middag of wij nog wat van haar ex-schoondochter hadden gehoord na de vrij recente breuk met haar zoon. Ik zei daarop ‘ja’. Toen vroeg ze vervolgens welke leugens die ex allemaal aan ons had verteld? Ik vond dat zo’n rare insinuatie dat ik haar zei hierop niet te antwoorden. Als in de film veranderde ze in die griezelige opperheks uit The Witches. Ze begon te trillen. D’r ogen spoten vuur. Het bloed trok uit haar aangezicht, overal vlekken en haar neus werd een nog puntiger uitsteeksel dan het gewoonlijk al is. Ze spuwde vervolgens een onsamenhangende brei aan ellende naar buiten. De rode draad: dat ik geen vriendin was als ik het niet onmiddellijk en allemaal aan haar vertelde. Maar dat deed ik niet. Stampvoetend kind-gedrag beloon je beter maar niet, zo is mijn ervaring.

Vervolgens pakte ze haar telefoon en begon dreigend met die ex van haar zoon te appen. Dat die moest stoppen ‘haar vriendin leugens te vertellen’. Ze bleef vervolgens bevend en sniffend – maar zonder tranen – een poosje zwijgend zitten mokken. Haar partner probeerde de situatie nog te redden. Dat lukte alleen niet. Daarna stapte ‘Bestie’ op. Woedend en met haar partner in het gevaarlijk zuigende kielzog.

De dagen daarop kreeg ik telefoontjes en appjes van ‘Bestie’. Vol met verwijten, leugens en manipulaties. Ik moest het haar vertellen. Ze moest weten wat er over haar en haar zoon bekend was. Ik was anders geen vriendin voor haar. Ik moest me schamen. Intussen was ik er wel uit. De puzzelstukjes waren gevallen. Want dit soort akkefietjes had ik eerder gehoord en meegemaakt. Dit moest deze keer niet voor een cliënt maar voor mijzelf stoppen. En wel direct! Ik heb haar een bericht gestuurd dat de vriendschap over is, voorgoed en op basis van haar eigen manipulatieve en narcistische gedrag. En dat ze direct moest stoppen met al die onware berichten over anderen, onder wie ook over mij en mijn partner. Dat zou ze zeker doen. Sterker nog, ze had mij geblokkeerd. Maar een minuut later begon het stalken weer opnieuw. Ze had haar familie geïnformeerd over mijn leugenachtige gedrag. Ik was daarnooit meer welkom. En last but not least: ze ging er een eind aan maken, dreigde ze. En dat was dan mijn schuld.

Ook haar partner en zoon werden vervolgens ingezet om te proberen bij ons te achterhalen welke ‘leugens’ volgens haar door die ex aan het licht waren gebracht. Daar ben ik niet op ingegaan behoudens te vermelden dat de reden voor het einde van onze vriendschap besloten ligt in het gedrag van ‘Bestie’ zelf. Ik had alle berichtenverkeer intussen met haar geblokkeerd. Vervolgens werden de berichten die mij toen via-via bereikten steeds grover. Ik zou het op haar partner hebben gemunt. Daar zou ik een seksuele relatie mee willen hebben. Ze ging even voor het gemak voorbij aan het feit dat ik gelukkig en getrouwd ben en dat een vriendschap met een man of vrouw voor mij doorgaans niet in seks uitmondt; klaarblijkelijk haar eigen ‘standaard’.

Steeds meer kwam aan het licht over haar wangedrag, haar leugens en de slachtoffers die ze eerder heeft gemaakt. Die vertellen ons nu – stuk voor stuk – hun waarheid die wij eerder van elkaar niet kenden, behoudens de door haar verdraaide versies. Die heb ik jarenlang blind geloofd.

Vluchten kan altijd

Intussen heeft haar partner ‘het licht’ ook gezien en heeft haar verlaten. Hij is letterlijk gevlucht en een tijdlang ondergedoken. Dit na jarenlange ruzies en intimidaties waarover hij nu pas durft te vertellen. Soms flikkerde ze al zijn spullen en ook hem op straat, omdat hij dan bijvoorbeeld zijn telefooncode had gewijzigd waardoor ze dan zijn berichten niet langer stiekem kon lezen als hij sliep. Een mail- en app-box vol verwijten, verwensingen, zelfmoorddreigingen en tal van leugens rijker, kan hij nu hopelijk beginnen aan een gezondere relatie.

Nieuwe rondes….

De heks heeft haar klauwen intussen uitgeslagen naar nieuwe potentiële slachtoffers. Familieleden en kennissen die zij vaak lange tijd links liet liggen en op subtiele wijze beschimpte richting ons en anderen. Die verleidt ze nu met aandacht en aanbiedingen voor uitjes naar zee (‘het huisje was al gehuurd, mijn vriend heeft het opeens uitgemaakt en anders moet ik alleen…’.), een gezellig etentje, een familiedagje uit. Want ja, ze is in haar rol als victim oh zo zielig en helaas voor de leek die ze op dat moment nodig heeft speelt ze die rol telkens weer zeer overtuigend. De verlaten vrouw. Zomaar opeens en zonder een aan haar bekend gemaakte reden. Zij, zo’n lieve en verzorgende vrouw en moeder. Die ECHT niet weet waar hij is en waarom hij in hemelsnaam zo plotseling weg is gegaan. Vervolgens slaat zo’n tearjerking koers dan om. Want de meeste mensen houden niet van teveel geklaag, maar wel van strijdbaarheid. Dus dan roept ze iets van: ‘Maar hij is nu ook ECHT de laatste man die mij in mijn leven heeft geslagen! Eigenlijk is het maar beter zo alleen. Wel wat lastig financieel en zo. Maar daar kom ik ook wel weer uit. Want hij is eigenlijk een waardeloze vent, zonder een cent, zelfs geen pensioen. Een drankorgel. Een saaie lul die door de weeks al om 19.00 uur in bed ligt. Een gore profiteur, dat is het!’ Ik las vorige week nog in een venijnige mail aan hem die hij liet lezen dat hij stiekem al die tijd nog een seksuele relatie zou hebben gehad met zijn ex-vrouw. EN inmiddels ook met mij, want ze wist heel zeker dat hij bezig was zijn kont er bij ons in te draaien!

Als dank voor alles en alleen omdat ik haar niet wilde vertellen wat het contact met haar ex-schoondochter precies was geweest, ben ik door haar nu letterlijk bestempeld als, hou je vast: ‘Een vieze dikdoener die het allemaal is komen aanwaaien en een gore trut met veel idiote titels en met teveel geld. Eén van twee vette wijven in een te grote boerderij en met belachelijke hobby’s. Een vies en leugenachtig kutwijf die dag en nacht stomdronken is. Een controlfreak die voor haar altijd alles maar bepaalde en betaalde terwijl ze dat ECHT niet wilde. Die graag dikke sigaren rookt met haar ex. Maar die eigenlijk al die tijd uit was op HAAR vriend zijn vleeskleurige ‘sigaar’.’ Ik prefereer echter een ander soort sigaar voor in eigen doos…

Best pijnlijk om te ervaren dat iemand die zich een vriend noemde je eigenlijk haat en je liefde en vriendschap zo beschimpt. De door haar tot in de diepste krochten van haar ziel verborgen afgunst was zo ver weggestopt dat toen het er uiteindelijk uitkwam het gewoonweg echode en soms nog steeds een beetje nagalmt…

Ik denk intussen maar zo: narcisme is persoonlijkheidsstoornis. Behandeling is mogelijk, maar genezing is altijd maar de vraag. Dat kan alleen als iemand dat zelf echt graag wil. Iets dat een narcist doorgaans niet snel zal ambiëren.

Erover liegen dat ze een afspraak heeft gemaakt met een psychiater deed ze recentelijk nog. Dit in een wanhopige poging om haar ex terug te lokken haar verstikkende spinnenweb in. Anders zou ze ‘het spel’ immers hebben verloren. Haar allerlaatste en ultieme poging om te ‘winnen’ was de verleiding van diezelfde soms wat kwetsbare man, die zijn laatste paar spullen uit haar huis kwam ophalen. Hij werd nog even zoetjes gedrogeerd met een fles Rose en vervolgens door haar besprongen, gekleed in een te kort rokje en zonder ondergoed. Ze kende zijn ‘vlees’, dat is zijn zwakke plek. En net zo beramend als de twee dames uit de beschreven me-too kwestie werd hij vervolgens fijntjes bij zijn als Pinoccio groeiende ‘neus’ genomen. Na een laatste nacht vol seksuele intimidaties is hij gelukkig toch ontsnapt. Hij heeft dus uiteindelijk ‘gewonnen’ door voor zichzelf te kiezen. En zij, de controlfreak, heeft dus ‘verloren’. Niet alleen hem, maar ook vele anderen, onder wie ikzelf.

Waarheidsvinding is soms dus best pijnlijk. Ik hoop dat dit soort leed andere mensen die mij lief zijn bespaard blijft. En diep van binnen wens ik dat ‘Bestie’ geneest van al haar stoornissen. Dat kan misschien door professioneel begeleid op zoek te gaan naar de triggers voor haar wangedrag, voordat haar psychische elastiekje knapt. Want dat de rek er bijna uit is, is ons inmiddels pijnlijk duidelijk gebleken. Haar mooie kanten die wij voorheen nog regelmatig zagen – als zij dat in haar strategie kennelijk ergens voor nodig achtte – zijn namelijk best heel leuk. En die zijn dus onderhuids nog steeds aanwezig maar jammer genoeg niet dominant en echt gemeend.

Ook met ‘checklistwijsheden’ in de pocket is het nog verrekte lastig om uit zo’n zieke ‘relatie’ te komen. Narcisten kunnen je heel makkelijk verleiden. Ze herkennen je kwetsbaarheden als geen ander en spelen daarop in. Als je de relatie met hen stopt gaan ze je stalken, verspreiden leugens onder vrienden, familie en bekenden of worden agressief.

Ondanks die ellende is de beste tip: zet zo’n relatie per direct stop! Een narcist zal vrijwel nooit veranderen; je inspanningen zijn tevergeefs. Doorbreek dus alle banden, ook qua communicatie. Leg ook schriftelijk vast dat je die banden doorbreekt, waarom je dat doet en dat je absoluut geen contact meer wilt. Dit voor het geval het stalken en intimideren / controleren aanhoudt.

Leg een dossier aan van alle feitelijke aantijgingen, zodat je – als het nodig is – je met feiten onderbouwd aangifte kunt doen van stalking, agressie, smaad en/of laster. En deel je ervaringen met eventuele andere slachtoffers die je kent.

Zo maak je samen een sterkere vuist tegen het leed dat narcisme heet.

Nicole den Hartigh heeft een reeks publicaties op haar naam staan en schrijft regelmatig blogs over onderwerpen die haar bezighouden. Zo schrijft ze als gastredacteur voor de website Nextens.